Το Valkyrie, το πρώτο αεροσκάφος με τεχνητή νοημοσύνη, περνάει τα τελευταία τεστ στη Φλόριντα των ΗΠΑ

Αυτές τις ημέρες στην αεροπορική βάση Έλγκιν, στον κόλπο της Φλόριντα στις νότιες ΗΠΑ, γράφεται ιστορία. Ειδικοί πιλότοι της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας κάνουν τα τελευταία πειράματα στο αεροσκάφος XQ-58A Valkyrie, του πρώτου με τεχνητή νοημοσύνη, πριν αποφασίσουν την ένταξή του στο στόλο των μαχητικών αεροσκαφών.

Η διαδικασία του τεστ ενός πολεμικού αεροσκάφους είναι και παλιά και επίπονη. Οι «δοκιμαστές», όπως τους αποκαλούν, είναι πολύ έμπειροι και υπεύθυνοι, αφού γνωρίζουν πως η άποψή τους βαραίνει καθοριστικά στην τελική απόφαση. Εδώ, όμως, έχουν να κάνουμε με κάτι τελείως διαφορετικό: To Valkyrie δεν οδηγείται από άνθρωπο, αλλά από τεχνητή νοημοσύνη. Στην πραγματικότητα, είναι το πρώτο φονικό όπλο που θα ενταχθεί σ’ έναν στρατό και δεν θα καθοδηγείται από το ανθρώπινο μυαλό.

Το Valkyrie χρησιμοποεί κινητήρα πυραύλων. Μπορεί να πετάξει σε απόσταση ίση με το πλάτος της Κίνας. Είναι ικανό να μεταφέρει πυραύλους που μπορούν να χτυπήσουν εχθρικούς στόχους πολύ πέρα από την οπτική του εμβέλεια. Αλλά το κυριότερο είναι ότι έχει τη δυνατότητα όχι μόνο να συλλέξει στοιχεία, αλλά να τα επεξεργαστεί και να πάρει αποφάσεις.

H τεχνητή νοημοσύνη δεν πατάει τη σκανδάλη

Το μόνο που δεν μπορεί να κάνει (ακόμα;) η τεχνητή νοημοσύνη είναι να πατήσει μόνο του το κουμπί. Αυτή η ασφαλιστική δικλείδα προφανώς καθησυχάζει, αλλά έχει φουντώσει και την ανησυχία για το πόση αυτονομία πρέπει να παραχωρηθεί σε ένα φονικό όπλο. Η ανησυχία αυτή είναι τόσο μεγάλη που για την ώρα καλύπτει τις εξαιρετικές καινοτομίες, τις οποίες μπορεί να φέρει η τεχνητή νοημοσύνη στο πεδίο της μάχης.

Το Valkyrie είναι στην ουσία ένα drone επόμενης γενιάς, πολύ μεγαλύτερο σε μέγεθος, αλλά και με απείρως περισσότερες δυνατότητες. Η αμερικανική Πολεμική Αεροπορία ελπίζει ότι μπορεί να γίνει ένα ισχυρό συμπλήρωμα στον στόλο των παραδοσιακών μαχητικών αεροσκαφών της.

Η εμφάνιση, δε, της τεχνητής νοημοσύνης βοηθά στη δημιουργία μιας νέας γενιάς εταιρειών, που επιδιώκουν να διαταράξουν τη μακροχρόνια υπεροχή μιας χούφτας παραδοσιακών γιγάντων, οι οποίοι προμηθεύουν τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ με αεροπλάνα, πυραύλους, τανκς και πλοία.

Οι στρατιωτικοί ανησυχούν ότι το σημερινό μείγμα αεροπλάνων και οπλικών συστημάτων της Πολεμικής Αεροπορίας δεν μπορεί πλέον να προεξοφλείται ότι θα κυριαρχήσει αν ξεσπάσει μια σύγκρουση πλήρους κλίμακας με την Κίνα, ιδιαίτερα αν εμπλέκεται μια κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν. Η Κίνα έχει θωρακίσει τις ακτές της και τα τεχνητά νησιά που έχει κατασκευάσει στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, με περισσότερους από χίλιους αντιαεροπορικούς πυραύλους που περιορίζουν σοβαρά την ικανότητα των ΗΠΑ να απαντήσουν σε οποιαδήποτε πιθανή εισβολή στην Ταϊβάν χωρίς μαζική απώλειες στον αέρα και στη θάλασσα.

Ο σχεδιασμός αυτός μπορεί να αλλάξει και τα οικονομικά δεδομένα. Ένα μαχητικό F-35 κοστίζει 80 εκ. δολάρια, πρόκειται για το πιο εξελιγμένο πολεμικό αεροσκάφος. Η κατασκευή ενός Valkyrie με τεχνητή νοημοσύνη δεν ξεπερνά τα 3 εκ. δολάρια. Η Πολεμική Αεροπορία σχεδιάζει να κατασκευάσει ακόμα και 2.000 τέτοια.

Θα υπάρχει, βέβαια, μια σειρά από εξειδικευμένους τύπους αυτών των αεροσκαφών με τεχνητή νοημοσύνη. Κάποια θα επικεντρωθούν σε αποστολές επιτήρησης ή ανεφοδιασμού, άλλα θα πετάξουν σε σμήνη επίθεσης και άλλοι θα χρησιμεύσουν ως υποστηρικτές σε σμήνη με αεροσκάφη που πιλοτάρουν άνθρωποι. Μπορούν π.χ. να πετάξουν μπροστά από πιλοτικά μαχητικά αεροσκάφη, κάνοντας έγκαιρη επιτήρηση υψηλού κινδύνου. Έχουν τη δυνατότητα, επίσης, να χτυπήσουν στόχους πυραύλων ξηράς που θα θεωρούνταν πολύ επικίνδυνοι για ένα αεροπλάνο με χειριστή άνθρωπο.

Η εξειδικευμένη χρήση στην τεχνητή νοημοσύνη, κάτι οπωσδήποτε πολύ πιο εξελιγμένο από τα chat bots που έχουν μπει στη ζωή μας, θα συγκεντρώνει και θα αξιολογεί πληροφορίες από τους αισθητήρες του καθώς πλησιάζει τις εχθρικές δυνάμεις για να εντοπίσει άλλες απειλές και στόχους υψηλής αξίας. Στο τελευταίο βήμα, το Valkyrie θα ζητάει από τον άνθρωπο πιλότο την άδεια πριν εκτοξεύσει οποιοδήποτε επίθεση με τις βόμβες ή τους πυραύλους του.

Τα Valkyrie θα θεωρούνται αναλώσιμα, που σημαίνει ότι πιθανότατα θα έχουν μόνο μία αποστολή. Το πιο εξελιγμένο από αυτά τα αεροσκάφη μπορεί να κοστίσει έως και 25 εκ. δολάρια. Και πάλι η τιμή είναι συμφέρουσα, σε σχέση με τα «κανονικά» μαχητικά.

Νέοι παίκτες στην πολεμική αγορά

Η νέα οπτική φέρνει και νέους παίκτες στην πολεμική αγορά των ΗΠΑ. Μετά από δεκαετίες κατά τις οποίες το Πεντάγωνο έχει επικεντρωθεί στην αγορά υλικού κατασκευασμένου από παραδοσιακούς εργολάβους όπως η Lockheed Martin και η Boeing, η έμφαση μετατοπίζεται σε λογισμικό που μπορεί να βελτιώσει τις δυνατότητες των οπλικών συστημάτων.

Η Πολεμική Αεροπορία συνειδητοποιεί, επίσης, ότι πρέπει να αντιμετωπίσει βαθιές ανησυχίες σχετικά με τη στρατιωτική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Εκφράζονται σοβαροί φόβοι ότι η τεχνολογία θα μπορούσε να στραφεί εναντίον των ανθρώπινων δημιουργών της, όπως το Skynet στη σειρά ταινιών «Terminator». Μια πρόσφατα αναθεωρημένη πολιτική του Πενταγώνου για τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης σε οπλικά συστήματα επιτρέπει την αυτόνομη χρήση θανατηφόρου δύναμης. Οποιοδήποτε συγκεκριμένο σχέδιο, όμως, για την κατασκευή ή ανάπτυξη τέτοιου όπλου με τεχνητή νοημοσύνη πρέπει πρώτα να επανεξεταστεί και να εγκριθεί από ειδική στρατιωτική επιτροπή.

Οι αξιωματούχοι της Πολεμικής Αεροπορίας δήλωσαν ότι κατανοούν πλήρως ότι οι μηχανές δεν είναι έξυπνες με τον ίδιο τρόπο που είναι οι άνθρωποι. Η τεχνολογία μπορεί να κάνει λάθη, έχει συμβεί επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια με αυτοκίνητα χωρίς οδηγό. Οι μηχανές, επίσης, δεν έχουν ηθική, ούτε φραγμούς.

Το Πεντάγωνο, μέσω των ερευνητικών του τμημάτων όπως η DARPA και το Ερευνητικό Εργαστήριο της Πολεμικής Αεροπορίας, έχει ήδη περάσει αρκετά χρόνια για την κατασκευή πρωτοτύπων όπως το Valkyrie και το λογισμικό που το τρέχει. Αλλά βρισκόμαστε πι στο τελευταίο στάδιο: Με την έγκριση του Κογκρέσο, περισσότερα από 5,8 δις δολάρια θα επενδυθούν τα επόμενα πέντε χρόνια στην πολεμική τεχνητή νοημοσύνη.

Η Kratos, η εταιρεία που κατασκευάζει το Valkyrie, ετοιμάζεται ήδη να υποβάλει προσφορά για οποιοδήποτε μελλοντικό συμβόλαιο. Το ίδιο κάνουν κα άλλοι, όπως η General Atomics, η οποία εδώ και χρόνια κατασκευάζει επιθετικά drones που χρησιμοποιούνται στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, και η Boeing, η οποία έχει τη δική της πειραματική αυτόνομη πρωτότυπο μαχητικού αεροσκάφους, το MQ-28 Ghost Bat.

Εκτός από αυτές, υπάρχει και ένα άλλο μπουκέτο εταιρειών, που προέρχονται από το λογισμικό. Νεοσύστατες εταιρείες τεχνολογίας όπως η Shield AI και η Anduril, που χρηματοδοτούνται από εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε επιχειρηματικά κεφάλαια, διεκδικούν το δικαίωμα να πουλήσουν στο Πεντάγωνο τους αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης που θα χειρίζονται αποφάσεις πολεμικών αποστολών.

Τι θα γίνει με τα λάθη;

Οι βασικές λειτουργικές δοκιμές του Valkyrie ήταν τα προεόρτια στο πραγματικό σόου. Το μαχητικό χρησιμοποιεί προηγμένα εργαλεία αυτόματου πιλότου και αρχίζει να δοκιμάζει τις πολεμικές ικανότητες στην τεχνητή νοημοσύνη του. Σύμφωνα με όσα έχουν διαρρεύσει, στην τελική δοκιμή ένα Valkyrie θα κληθεί να κυνηγήσει και στη συνέχεια να καταστρέψει έναν προσομοιωμένο εχθρικό στόχο ενώ βρίσκεται πάνω από τον Κόλπο του Μεξικού. Κατά την τρέχουσα φάση, ο στόχος είναι να δοκιμαστεί η ικανότητα πτήσης του Valkyrie και το πώς χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη.

Ο έλεγχος, βέβαια, επεκτείνεται και σε άλλα πράγματα. Για παράδειγμα, πώς ενεργεί το drone όταν είναι πραγματικά στον αέρα ή ποιες αποφάσεις λαμβάνει σε «συμπεριφορά έκτακτης ανάγκης», υπό συνθήκες πίεσης. Οι πραγματικοί αντίπαλοι πιθανότατα θα προσπαθήσουν να ξεγελάσουν την τεχνητή νοημοσύνη, για παράδειγμα δημιουργώντας ένα εικονικό καμουφλάζ για εχθρικά αεροπλάνα ή στόχους για να κάνουν το ρομπότ να πιστέψει ότι βλέπει κάτι άλλο.

Το λογισμικό που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη, λοιπόν, θα πρέπει να μπορεί να αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του, να μάθει να κατανοεί αυτού του είδους τα κόλπα και να τα ξεπερνά. Αυτές οι δεξιότητες απαιτούν μαζική συλλογή δεδομένων για την εκπαίδευση των αλγορίθμων. Το λογισμικό, επίσης, θα πρέπει να προστατεύεται σε μεγάλο βαθμό από τον ηλεκτρονικό πόλεμο, τους χάκερς του εχθρού.

Οι πιλότοι της Πολεμικής Αεροπορίας έχουν εμπειρία στο να μάθουν να εμπιστεύονται τον αυτοματισμό ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ένα τέτοιο σύστημα είναι αυτό της αποφυγής σύγκρουσης. Οι πιλότοι αρχικά ήταν απρόθυμοι να πάνε στον αέρα με το σύστημα ενεργοποιημένο, καθώς θα επέτρεπε στους υπολογιστές να πάρουν τον έλεγχο των αεροπλάνων. Όταν αυξήθηκαν τα στοιχεία και αποδείχτηκε ότι το σύστημα έσωσε ζωές, έγινε ευρέως αποδεκτό. Αλλά το να μάθεις να εμπιστεύεσαι τα ρομποτικά μαχητικά drones θα είναι ένα ακόμη μεγαλύτερο εμπόδιο.