Μια λιγότερο γνωστή στη χώρα μας δραστηριότητα της BMW, που για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος κατασκευαστής αεροπορικών κινητήρων στον κόσμο.

Στις 7 Μαρτίου 1916 ιδρύθηκε η «Bayerische Flugzeugwerke AG», ως διάδοχος της κατασκευάστριας αεροσκαφών με την επωνυμία «Gustav Otto Flugmaschinenfabrik» και έδρα στην Lerchenauer Strasse του Μονάχου. Στις 10 Δεκεμβρίου 1917 το στρογγυλό λογότυπο με τα αρχικά της εταιρείας και ο έλικας με τα εθνικά χρώματα της Βαυαρίας (λευκό και μπλε) καταχωρήθηκε με τον αριθμό 221.388 στο μητρώο εμπορικών σημάτων του βρετανικού γραφείου ευρεσιτεχνιών. Στο τέλος της δεκαετίας του ’20, τα χρώματα αυτά εμφανίστηκαν για πρώτη φορά σε διαφήμιση, σαν μια περιστρεφόμενη έλικα, που από τότε αποτελεί τη βάση για την ερμηνεία του λογοτύπου. Νωρίτερα, στις 6 Ιουλίου 1922, η «Bayerische Flugzeugwerke AG» αγόρασε το όνομα της «Bayerische Motoren Werke», το λογότυπο της εταιρείας και την παραγωγή κινητήρων από την τότε ιδιοκτήτρια, την «Knorr-Bremse AG».

IIIa

Το πρώτο προϊόν που έφερε το όνομα της BMW ήταν ένα αεροπορικό μηχανικό σύνολο, με χωρητικότητα 19 λίτρων και μέγιστη ισχύ 185 ίππων. Yλοποιήθηκε το 1917 από τον Max Friz, μέτοχο και αρχισχεδιαστή του εργοστασίου. Βασίστηκε στην αρχή ενός κινητήρα με πολλές χιλιάδες κυβικά εκατοστά και υψηλής συμπίεσης, κατάλληλου για μεγάλα υψόμετρα. Ο Friz σχεδίασε εξαρχής τον κινητήρα για μεγάλα υψόμετρα με εγγυημένη μέγιστη ισχύ, αξιοπιστία και απόδοση. Χρησιμοποίησε έξυπνες λύσεις, σε συνδυασμό με καινοτόμες λεπτομέρειες για την εποχή, όπως τα αλουμινένια έμβολα και ένα ειδικό καρμπιρατέρ που επέτρεπε στον πιλότο να ρυθμίζει μηχανικά το μίγμα καυσίμου σύμφωνα με την περιεκτικότητα οξυγόνου στον αέρα. Έτσι, ο 6κύλινδρος σε σειρά κινητήρας μπορούσε να παράγει βέλτιστη ισχύ ακριβώς όταν ήταν απαραίτητο, σε ύψος περίπου 2.000 μέτρων. Ο BMW «IIIa» σύντομα καθιερώθηκε ως ο καλύτερος αεροπορικός κινητήρας στον κόσμο. Η χαρακτηριστική πλατφόρμα για τον «IIIa» και τους διαδόχους του ήταν μία τέλεια βασική τεχνική σχεδίαση, με προτάσεις προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις των καιρών.

Τα ρεκόρ…

Η επίτευξη εθνικών και παγκόσμιων ρεκόρ θεωρείτο μία ακόμα τεκμηριωμένη απόδειξη προηγμένης τεχνολογίας. Τον Ιούνιο του 1919 ο πιλότος δοκιμών Zeno Diemer δημιούργησε αίσθηση, πετυχαίνοντας παγκόσμιο ρεκόρ ύψους πτήσης με αεροπλάνο. Απογειώθηκε από το αεροδρόμιο Oberwiesenfeld του Μονάχου με ένα αεροσκάφος της γερμανικής Flugzeugwerke και 6κύλινδρο σε σειρά κινητήρα BMW «IV» των 250 ίππων, πετώντας σε ύψος 9.760 μέτρων. Τρεις μήνες αργότερα πέτυχε νέο ρεκόρ για επιβατικά αεροσκάφη, καθώς πέταξε με οκτώ επιβάτες σε ύψος 6.750 μέτρων με Junkers F.13 και αεροκινητήρα «IIIa». Μεταξύ Ιουλίου και Νοεμβρίου 1932, ο Walter von Gronau και το πλήρωμά του πέταξαν το Dornier Wal με κινητήρα BMW για 254 ώρες, καλύπτοντας απόσταση 44.800 χλμ. και κάνοντας τον πρώτο περίπλου της Γης με υδροπλάνο.

Από τον VI στον 003

BMW VI

Η αυξανόμενη σημασία της πολιτικής αεροπορίας τη δεκαετία του ’20, αν και η παραγωγή αεροπορικών κινητήρων αρχικά απαγορεύτηκε στη Γερμανία μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ενθάρρυνε την Bayerische Motoren Werke να σχεδιάσει νέους και εξαιρετικά ισχυρούς κινητήρες με βάση δοκιμασμένα σχέδια. Ο 47λιτρος αεροκινητήρας «VI», ένας 12κύλινδρος σε διάταξη V με ισχύ 550 ίππων, παρουσιάστηκε στην αγορά το 1926. Στη συνέχεια εξελίχθηκε σε επιτυχία στις εξαγωγές σε όλο τον κόσμο και έγινε ένα από τα πιο επιτυχημένα προϊόντα της εταιρείας την εποχή εκείνη. Ο κινητήρας «VI» τοποθετήθηκε και στο Heinkel «HE 70», το ταχύτερο εμπορικό αεροπλάνο στον κόσμο τότε, με το παρατσούκλι «Κεραυνός».

BMW 801

Στις 21 Δεκεμβρίου 1934 η παραγωγή αεροπορικών κινητήρων ανατέθηκε σε ειδική εταιρεία, με αναδρομική ισχύ από 1ης Ιανουαρίου, με αποτέλεσμα την ίδρυση της «BMW Flugmotorenbau GmbH». Το 1936 μετακόμισε στο νέο εργοστάσιο που είχε κατασκευάσει, στα περίχωρα του Μονάχου, εκεί όπου έχει την έδρα της στις ημέρες μας η «MTU Aero Engines AG» (που είναι, κατά μία έννοια, ο «κληρονόμος» του αεροπορικού κλάδου της BMW). Mε την πολιτική κατάσταση στη Γερμανία να έχει αλλάξει δραματικά μετά την άνοδο των Ναζί στην εξουσία και στα πρόθυρα της έκρηξης του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, το εργοστάσιο παρουσίασε τον «801», έναν 14κύλινδρο αστεροειδή κινητήρα με ισχύ που κυμαινόταν από 1.540 έως 1.970 ίππους. Το συγκεκριμένο μηχανικό σύνολο αποδείχτηκε ιδιαίτερα αξιόπιστο και επιτυχημένο, ενώ η απόδοσή του ανέβηκε ως τους 2.365 ίππους στην αναβαθμισμένη έκδοση «801F». Μια ευρεία γκάμα καταδιωκτικών και βομβαρδιστικών αεροσκαφών εφοδιάστηκε με αυτό, με πιο γνωστά μας τα Focke-Wulf «Fw190» και Junkers «Ju 88». Στο χρονικό διάστημα που ακολούθησε μέχρι την οριστική ήττα του χιτλερικού καθεστώτος, περισσότεροι από 28.000 κινητήρες αυτού του τύπου κατασκευάστηκαν στις εγκαταστάσεις της BMW. Χιλιάδες εργάτες από άλλες χώρες, αλλά και έγκλειστοι των στρατοπέδων συγκέντρωσης, δούλεψαν αναγκαστικά στο εργοστάσιό της για να βγουν πέρα αυτοί οι εξοντωτικοί ρυθμοί παραγωγής. Mετά τον πόλεμο η εταιρεία ανέλαβε το μερίδιο ευθύνης που της ανήκει και απολογήθηκε για ό,τι έγινε τότε, ενέργεια που επανέλαβε και πρόσφατα, με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την ίδρυσή της.

BMW 003

Με πλήρη ονομασία «RLM BMW 109-003», ο «003» ήταν ένας πρώιμος στροβιλοκινητήρας, που κατασκευαζόταν από την BMW AG κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Αυτός, μαζί με τον «Jumo 004» της Junkers, ήταν οι μόνοι κινητήρες του είδους που έφτασαν τότε στην παραγωγή. Ο αντίστοιχος της BMW, αν και είχε ξεκινήσει να εξελίσσεται νωρίτερα από εκείνον της Junkers, καθυστέρησε στη συνέχεια σημαντικά. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μη χρησιμοποιηθεί στο Messerschmitt «Me 262», που δοκίμασε να ανατρέψει τα δεδομένα λίγο πριν το τέλος του πολέμου, αν και εγκαταστάθηκε με επιτυχία σε τέσσερα πειραματικά πρωτότυπα του πρώτου αεριωθούμενου μαχητικού αεροπλάνου στην ιστορία (τρία Me 262 «A-1b» και ένα Me 262 «C-2b»). Για να καταλάβουμε ακριβώς την κατάσταση που αντιμετώπιζαν στον αέρα οι χειριστές του στα 60-90 λεπτά που διαρκούσε η επιχειρησιακή του δράση, αξίζει να αναφέρουμε πως η ζωή ενός πρώιμου στροβιλοκινητήρα δύσκολα ξεπερνούσε τις 25 ώρες λειτουργίας, με συνέπεια αρκετοί από τους πιλότους του «Me 262» να επιστρέφουν στη βάση τους, έχοντας χάσει τον ένα από τους δύο. Τελικά, ο «003» που αρίθμησε 500 περίπου μονάδες παραγωγής, τοποθετήθηκε στο Heinkel «He 162» (κινώντας το με ταχύτητες από 790 έως 905 χλμ./ώρα) και σε κάποιες εκδόσεις του Arado «Ar 234».

Η μεταπολεμική εποχή

Μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, το εργοστάσιο καταλήφθηκε από τα στρατεύματα των ΗΠΑ και η παραγωγή αεροπορικών κινητήρων εντός Γερμανίας απαγορεύτηκε για τα δέκα επόμενα χρόνια. Στις 22 Ιανουαρίου του 1954, με όχημα πλέον την «BMW Triebwerkbau GmbH», οι εργασίες επανεκκίνησαν. Πέντε χρόνια αργότερα, oι βιομηχανικές εγκαταστάσεις στο Allach του Μονάχου παρήγαγαν κατόπιν αδείας τον κινητήρα «J79-11A» της General Electric για τα Lockheed «F-104 Starfighter» της Luftwaffe. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60, υλοποιήθηκε και μια αντίστοιχη συμφωνία για τους κινητήρες της Rolls-Royce. Στις 18 Ιουνίου 1965, η BMW πούλησε στη MAN το μερίδιο που κατείχε στην «BMW Triebwerkbau GmbH». Με την κίνησή της αυτή έγραψε τον επίλογο της 50χρονης δραστηριότητας της γερμανικής εταιρείας στη δημιουργία αεροπορικών κινητήρων, τομέα από τον οποίο ξεκίνησε τη βιομηχανική της ζωή, φτάνοντας κάποια στιγμή να γίνει ο τρίτος μεγαλύτερος κατασκευαστής αεροκινητήρων στον κόσμο. Το φθινόπωρο του 1968, η MAN Turbo GmbH και η Daimler-Benz σχημάτισαν την κοινοπραξία «Entwicklungsgesellschaft für Turbomotoren GmbH», με σκοπό να κερδίσουν περισσότερα από τα αεροπορικά προϊόντα. Πολύ γρήγορα όμως, μόλις τον Ιούλιο του 1969, αυτή αντικαταστάθηκε από την «Motoren und Turbinen Union» GmbH (MTU), που μετά από διάφορες αγοραπωλησίες και διοικητικές αναδιαρθρώσεις συνεχίζει την επιτυχημένη της δραστηριότητα μέχρι σήμερα…

ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΚΙΝΗΤΗΡΕΣ

1917: IIIa, 6κύλινδρος σε σειρά των 19 λίτρων, 185 ίπποι

1918: IV, 6κύλινδρος σε σειρά των 22.9 λίτρων 250 ίπποι (310 το 1924)

1926: V, 6κύλινδρος σε σειρά των 24.3 λίτρων, 320 ίπποι

1926: Va, 6κύλινδρος σε σειρά των 22.9 λίτρων, 320 ίπποι

1926: VI, V12 60ο των 46.9 λίτρων, 550 ίπποι

1927: VIIa, V12 60ο των 46.9 λίτρων, 600 ίπποι

1928: VIII U, 6κύλινδρος σε σειρά των 22.9 λίτρων, 530 ίπποι

1928: Hornet, 9κύλινδρος αστεροειδής των 27.7 λίτρων, 525 ίπποι, με άδεια από την Pratt ; Whitney

1930: Xa, 5κύλινδρος αερόψυκτος αστεροειδής των 2.9 λίτρων, 68 ίπποι

1931: IX, V12 60ο των 46.9 λίτρων, 800 ίπποι

1934: 132 Dc, 9κύλινδρος αστεροειδής των 27.7 λίτρων, 850 ίπποι, ουσιαστικά η εξέλιξη του Pratt ; Whitney Hornet B

1939: 801, 14κύλινδρος αστεροειδής, με ισχύ που κυμαινόταν από 1.540 έως 1.970 ίππους.

1941: 003, στροβιλοκινητήρας που τοποθετήθηκε στο Heinkel He 162 και σε εκδόσεις του Arado Ar 234.