Ο πρώτος αυτοκινητόδρομος της Κύπρου, ο οποίος συνέδεε τη Λευκωσία με την Αμμόχωστο, αποτελεί σημαντικό ορόσημο στην ιστορία των συγκοινωνιών του νησιού.

Κατά την αρχαιότητα, η Κύπρος διέθετε περιορισμένο οδικό δίκτυο, με μονοπάτια που συνέδεαν πόλεις και χωριά. Οι μεταφορές γίνονταν κυρίως με ζώα, όπως γαϊδούρια και άμαξες.

Κατασκευασμένος τη δεκαετία του 1960, ο αυτοκινητόδρομος Λευκωσίας-Αμμοχώστου ήταν μια καινοτόμος υποδομή για την εποχή του και συνέβαλε στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της Κύπρου.

Η ανάπτυξη της οδοποιίας στη Βρετανική περίοδο

Με την άφιξη των Βρετανών το 1878, διαπιστώθηκε η ανυπαρξία ικανοποιητικού συγκοινωνιακού δικτύου. Το πρώτο πράγμα που κατασκεύασαν ήταν ο σιδηρόδρομος, που ολοκληρώθηκε το 1905 και που αρχικά συνέδεε τη Λευκωσία με το λιμάνι της Αμμοχώστου. Στη συνέχεια οι Βρετανοί ξεκίνησαν την κατασκευή δρόμων, ιδιαίτερα στα ορεινά, για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους. Ένα παράδειγμα είναι το διπλογέφυρο της Τριμίκλινης, που κατασκευάστηκε το 1901 και αναβαθμίστηκε το 1917 για να εξυπηρετήσει τα πρώτα μηχανοκίνητα οχήματα.

Μετά την άφιξη των πρώτων αυτοκινήτων στο νησί το 1907, η Κύπρος απέκτησε σιγά σιγά ένα από τα πιο σύγχρονα οδικά δίκτυα της εποχής.

Ιστορικό πλαίσιο του αυτοκινητόδρομου Λευκωσίας-Αμμοχώστου

Η απόφαση για την κατασκευή του αυτοκινητόδρομου Λευκωσίας-Αμμοχώστου ελήφθη σε μια εποχή που η Κύπρος βίωνε ραγδαία ανάπτυξη. Η Αμμόχωστος ήταν τότε ένα από τα πιο σημαντικά οικονομικά και τουριστικά κέντρα της Κύπρου, ενώ το λιμάνι της διαδραμάτιζε κεντρικό ρόλο στο εμπόριο του νησιού. Η ανάγκη για γρήγορη και ασφαλή μετακίνηση μεταξύ της πρωτεύουσας και της πόλης αυτής ήταν επιτακτική.

Η κατασκευή του

Η κατασκευή του αυτοκινητόδρομου ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και ολοκληρώθηκε μέσα σε λίγα χρόνια. Ο δρόμος είχε δύο λωρίδες κυκλοφορίας, μία για κάθε κατεύθυνση, και σχεδιάστηκε με βάση τα πρότυπα της εποχής, ώστε να εξασφαλίζει τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια και ταχύτητα για τους χρήστες του.

Ο δρόμος διέσχιζε την πεδιάδα της Μεσαορίας και σήμερα μπορεί να δει κανείς το φάντασμα του να προχωρεί προς την πεδιάδα από τον γνωστό κυκλικό κόμβο του Σοπάζ. Καθ’ όλο το μήκος της διαδρομής, με κατεύθυνση από Λευκωσία προς Αμμόχωστο, μπορούσε να δει κανείς στα αριστερά του την οροσειρά του Πενταδακτύλου, με τον δρόμο να πηγαίνει παράλληλα με τον ποταμό Πεδιαίο. Ο δρόμος διέσχιζε τα χωριά Αφάνια, Άσσια, Βατυλή, Λύση, Κοντέα, Καλοψίδα, Αχερίτου, και Βρυσούλες, προτού καταλήξει στην Αμμόχωστο.  

Αργότερα, κατασκευάστηκε ακόμη ένας δρόμος που ένωνε τη Λευκωσία με την Αμμόχωστο. Ο συγκεκριμένος δρόμος ανεγέρθηκε πάνω ακριβώς στις γραμμές του παλιού σιδηροδρόμου, ο οποίος καταργήθηκε το 1951. (αυτός είναι και ο λόγος που αποτελεί τον πιο ευθύγραμμο δρόμο της Κύπρου).

Σήμερα, και οι δύο δρόμοι βρίσκονται σχεδόν εξολοκλήρου υπό τουρκική κατοχή.   

Ο ρόλος του αυτοκινητόδρομου

Ο αυτοκινητόδρομος Λευκωσίας-Αμμοχώστου είχε πολλαπλά οφέλη για την Κύπρο. Επέτρεψε τη μείωση του χρόνου μετακίνησης μεταξύ των δύο πόλεων, διευκολύνοντας την πρόσβαση σε εμπορικές και τουριστικές δραστηριότητες. Παράλληλα, ενίσχυσε την ενότητα του νησιού, καθώς συνέδεσε την πρωτεύουσα με ένα από τα πιο ζωντανά αστικά κέντρα της εποχής.

Μετά το 1974

Η τουρκική εισβολή του 1974 άλλαξε ριζικά το σκηνικό για τον αυτοκινητόδρομο αυτό. Η Αμμόχωστος βρέθηκε υπό τουρκική κατοχή και ο δρόμος δεν μπορούσε πλέον να εξυπηρετήσει τη λειτουργία για την οποία είχε σχεδιαστεί. Παρ' όλα αυτά, το τμήμα του αυτοκινητόδρομου που βρίσκεται στις ελεύθερες περιοχές εξακολουθεί να χρησιμοποιείται και παραμένει μέρος του εθνικού οδικού δικτύου της χώρας.

Η τουρκική εισβολή επηρέασε δραματικά την ανάπτυξη του οδικού δικτύου της Κύπρου, αλλάζοντας την πορεία των υποδομών του νησιού. Με τη μετατόπιση του πληθυσμού στο νότιο τμήμα, η ανάπτυξη επικεντρώθηκε σε αυτή την περιοχή, οδηγώντας στην κατασκευή των πρώτων σύγχρονων αυτοκινητοδρόμων στο νότιο μέρος του νησιού.

Ο πρώτος αυτοκινητόδρομος της Κύπρου μετά τον πόλεμο

Ο πρώτος αυτοκινητόδρομος της Κύπρου μετά τον πόλεμο, ο άξονας Λευκωσίας-Λεμεσού (Α1), ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1973 και παραδόθηκε στην κυκλοφορία το 1986, αποτελώντας ένα σημαντικό βήμα για τη σύνδεση των δύο μεγαλύτερων πόλεων. Ο αυτοκινητόδρομος κατασκευάστηκε με προδιαγραφές που εξασφάλιζαν την ασφαλή και γρήγορη μετακίνηση, κάτι πρωτοποριακό για την εποχή του στην Κύπρο. Έχει συνολικό μήκος περίπου 75 χιλιομέτρων και περιλαμβάνει δύο λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση, καθώς και μια λωρίδα έκτακτης ανάγκης.

Επτά χρόνια αργότερα, το 1991, ολοκληρώθηκε ο δεύτερος αυτοκινητόδρομος, ο άξονας Λευκωσίας-Λάρνακας (Α2), που συνέδεε την πρωτεύουσα με το διεθνές αεροδρόμιο.

Η επέκταση συνεχίστηκε με την ολοκλήρωση του άξονα Λάρνακας-Λεμεσού το 1995, ο οποίος εξυπηρετεί τη διασύνδεση δύο σημαντικών πόλεων. Το 1997, το δίκτυο επεκτάθηκε μέχρι την Πάφο, παραδίδοντας στην κυκλοφορία τη μεγαλύτερη σήραγγα του νησιού, μήκους 900 μέτρων, κοντά στην περιοχή του Πισσουρίου.